Amsterdam wordt steeds effectiever in het opleggen van parkeerboetes. Er zijn automatische controles, een vloot aan scanauto’s en een bonus voor het controlebedrijf. Dat leidt tot een hoge pakkans, maar ook tot zogeheten ‘boetelawines’ van soms wel tientallen, onterechte bekeuringen. Hoe kan het dat zoveel mensen onterecht op de bon gaan? En wie profiteert van het grote aantal controles?
Ergens in een kantoorpand in Nieuw-West zit een handvol mensen urenlang naar foto’s van geparkeerde auto’s te kijken. Ze zien er tientallen per minuut, en moeten beoordelen of er een parkeerboete moet worden opgelegd. Het is een soort swipen: die wel, die niet. Ze versturen duizenden boetes per dag.
De beoordelaars werken niet voor de gemeente, maar voor een commercieel bedrijf. In 2012 heeft de gemeente het parkeerbeheer uitbesteed. Het kwam in handen van het Franse bedrijf Egis. Dit jaar werd het stokje overgenomen door P1. Dat is een dochteronderneming van de Nederlandse multinational Q-Park, die ook bekend is van de parkeergarages in het centrum.
De belangrijkste bezigheid - en grootste inkomstenbron - van P1 is handhaving. Met andere woorden: controleren of automobilisten betaald hebben voor hun plek. Het bedrijf staat voor een enorme opdracht. De afgelopen jaren werden er gemiddeld zo’n 500.000 boetes per jaar opgelegd.
Dat is mogelijk dankzij de scanauto, die in 2012 in gebruik werd genomen. Het aantal boetes is sindsdien bijna verdubbeld. Dat is precies de bedoeling: door middel van hoge tarieven en strenge controles wil de gemeente mensen ontmoedigen om met de auto naar de stad te komen.
Van scan tot boete
Scanauto's checken automatisch of nummerborden zijn geregistreerd in het Nationaal Parkeer Register, waarin alle kentekens staan waarvoor is betaald. Zo niet, dan wordt de scan automatisch doorgestuurd naar het controlecentrum in Nieuw-West. Daar gaan de beoordelaars na of er sprake is van een scanfout, zoals bij laden en lossen. Terechte scans worden doorgestuurd naar de gemeente, die de boete oplegt.
De automobilist als melkkoe?
Ook in financieel opzicht is het strenge parkeerbeleid aantrekkelijk voor de gemeente. Parkeeropbrengsten zijn een van de belangrijkste inkomstenbronnen. Jaarlijks leveren ze de gemeente zo'n 322 miljoen euro op. Dat is bijna honderd miljoen meer dan de inkomsten uit toeristenbelasting of erfpacht. De parkerende automobilist lijkt daarmee voor de gemeente een melkkoe.
Parkeerbonnen vormen een deel van dat bedrag, ruim 38 miljoen euro. Technisch gezien zijn het geen boetes, maar 'naheffingen op de parkeerbelasting'. Zo'n naheffing kost je in Amsterdam 76,60 euro, het landelijk maximum. Meer mag de gemeente niet vragen, omdat er geen winst mag worden gemaakt op parkeerboetes.
P1 kan wél financieel profiteren. Als het bedrijf voldoende mensen beboet, krijgt het een bonus. Dat blijkt uit het contract tussen de gemeente en P1, dat AT5 heeft ingezien. Die bonus wordt berekend op basis van de pakkans voor niet-betalende automobilisten. Om precies te zijn: de kans dat iemand beboet wordt als hij zijn auto een uur lang onbetaald laat staan.
De gemeente wil die pakkans op minstens 6 procent hebben. Daaronder worden de inkomsten van P1 verminderd. Daarboven krijgt het bedrijf een bonus. Dat geldt ook voor de algemeen directeur, die dan meer krijgt uitbetaald.
De bonus wordt steeds hoger, tot een pakkans van 8 procent is bereikt. Bij dat percentage kan P1 een bedrag van zo'n 6,5 miljoen euro opstrijken.
"Je lokt uit dat zo'n dienst bonnen gaat schrijven omdat het goed is voor het bedrijfsresultaat"
Volgens voormalig Eerste Kamerlid Roel Kuiper, die een boek schreef over privatisering, is het onwenselijk dat een handhavingsdienst met een bonus wordt beloond. "Je lokt uit dat zo’n dienst meer bonnen gaat schrijven omdat dat goed is voor het bedrijfsresultaat."
Kuiper is kritisch over het feit dat het parkeerbeheer door de gemeente is uitbesteed. "We hebben het hier niet over busvervoer of telefonie. Handhaving gebeurt met overheidsgezag. Dat zou de overheid zelf moeten doen, zodat je weet dat het publieke belang voorop staat. Dat is nu niet het geval. Het is een transactie met een bedrijf geworden."
Pakkans
Voor het commerciële P1 is het dus zaak dat zoveel mogelijk mensen een bekeuring krijgen, zodat de pakkans en de bijbehorende bonus hoog genoeg blijven. Daar zet het bedrijf dan ook vol op in.
De parkeermultinational wil het aantal scanauto verdubbelen. Waar voorganger Egis nog 12 scanauto’s in gebruik had, begon P1 met 16. Dat aantal moet nog dit jaar worden uitgebreid tot 24. Die uitbreiding heeft deels te maken met de toename van het aantal betaalde parkeerplekken. Dat groeide dit jaar van 161.000 naar 223.000, doordat nu ook in grote delen van Zuidoost en Nieuw-West moet worden betaald.
P1 heeft een tweede 'uitrijstation’ geopend, zodat de armada aan scanauto’s voortaan vanaf twee kanten de stad kan inrijden. Het bedrijf kan door middel van geavanceerde software ideale routes berekenen, langs parkeerplekken waar zoveel mogelijk mensen kunnen worden beboet. Bij drukke parkeerplekken, waar in korte tijd veel verschillende auto’s geparkeerd staan, zijn vaak meer dan tien controles per dag.
De 'boetemachine'
Je auto eventjes onbetaald laten staan in de hoop dat je niet gecontroleerd wordt, zoals vroeger vaak gebeurde, is er niet meer bij. De opgevoerde controles doen in die zin precies waar ze voor bedoeld zijn.
Maar er zijn ook negatieve effecten. P1 heeft er belang bij dat de beoordelaars in het controlecentrum in Nieuw-West zo snel mogelijk werken. Iedere minuut beoordelen ze zo'n vijf auto’s. Van iedere auto zijn er acht foto's te bekijken. Met zo’n werktempo is een vergissing gauw gemaakt. Het is bijvoorbeeld niet gemakkelijk om geparkeerde auto's te onderscheiden van auto's die aan het laden en lossen zijn, of eventjes stil staan met de bestuurder erin.
Niels: ''Ik durf er nog steeds niet vanuit te gaan dat het voorbij is''
In april kreeg Niels een boete omdat hij zijn auto buiten zijn vergunningsgebied zou hebben geparkeerd. Dat klopte niet: het bleek om een andere auto te gaan, met een bijna identiek kenteken. ''Er zat een schroefje bij de P, waardoor het op een R leek.''
Niels maakte bezwaar en de boete werd ingetrokken. Maar de boetes bleven komen. ''Iedere twee weken. En elke keer moest ik bezwaar maken. Uiteindelijk heb ik hun eigen foto’s meegestuurd, waarop de fout te zien was. Niets hielp.''
Inmiddels is hij tien boetes verder. ''Ik heb er nu al een week of vier geen ontvangen, dus ik hoop dat het klaar is. Maar ik durf er nog steeds niet vanuit te gaan.''
Pas achteraf wordt er door een bezwaarcommissie zorgvuldiger naar de scans gekeken. Maar dat gebeurt alleen als er bezwaar is gemaakt. Volgens gemeentelijk ombudsman Munish Ramlal is dat de omgekeerde wereld. "Je moet erop kunnen vertrouwen dat boetes in principe terecht zijn", zegt Ramlal. '"Nu jaagt de gemeente heel veel mensen een bezwaarprocedure in. Dat zorgt voor enorme frustratie."
Tegen 15 procent van alle boetes wordt bezwaar aangetekend, wat neerkomt op 75.000 bezwaren per jaar.
Het merendeel van die bezwaren - 62 procent - wordt toegekend. Volgens de gemeente komt dat hoge percentage vooral voort uit coulance. Wie per ongeluk een keer buiten zijn vergunninggebied parkeert, hoeft bijvoorbeeld niet te betalen.
''Als de boetemachine eenmaal aan gaat, is er bijna niemand die kan helpen''
Maar bij iets minder dan een derde van alle toegekende bezwaren gaat het niet om vergissingen van automobilisten, maar om fouten van de gemeente of P1. Zo gaat het geregeld mis bij kentenkenwijzigingen van vergunninghouders. Haperende gemeentelijke software zorgt er dan voor dat wijzigingen niet goed worden verwerkt.
Zo'n fout kan grote gevolgen hebben. Iedere dag rijdt de scanauto langs, waardoor je iedere dag op de bon gaat. De administratie houdt dat niet bij: tegen de tijd dat je erachter komt dat er iets mis is, heb je al meerdere boetes ontvangen.
Michiel: ''Als je het niet breed hebt, kun je diep in de problemen komen.''
Michiel kreeg een nieuwe leaseauto en gaf de kentekenwijziging door. Een paar maanden later zag hij twee mannen met een wielklem bij zijn auto. Hij bleek negen onbetaalde boetes te hebben, omdat de kentekenwijziging niet goed was doorgekomen.
De gemeente schold vijf boetes kwijt uit coulance. Maar volgens Michiel lag de fout helemaal niet bij hem. Hij ging in beroep. Zover wilde de gemeente het niet laten komen: ook de andere boetes werden kwijtgescholden.
''Het heeft een jaar geduurd. En ik heb al die boetes in eerste instantie moeten betalen. Ik wacht nog steeds op een deel van het geld. Als je het niet breed hebt, kun je echt diep in de problemen komen.''
Je zou kunnen zeggen dat de controles té efficiënt zijn geworden. Daardoor ontstaan 'boetelawines'. Dat zijn meerdere boetes voor dezelfde - vaak onterechte - overtreding. Het kan gaan om tientallen boetes. In totaal kregen dit jaar duizend automobilisten tenminste vijf boetes achter elkaar op dezelfde locatie. Hoeveel vergunninghouders daarbij zitten, kan de gemeente niet zeggen.
Er zijn Amsterdammers die dertig of vijftig keer onterecht op de bon werden geslingerd. Als zij hun recht willen halen, moeten ze tegen iedere afzonderlijke boete bezwaar maken. Het kan soms een jaar duren voordat die bezwaren zijn afgehandeld en de boetes worden kwijtgescholden.
"Als die boetemachine eenmaal aan gaat, is er bijna niemand die je kan helpen", zegt ombudsman Ramlal. ''De gemeente moet nagaan hoe het kan dat er zoveel parkeerbonnen onterecht worden opgelegd, en hoe dat voor andere Amsterdammers kan worden voorkomen.''
Rob: "Het lijkt wel of het systeem de baas is geworden"
Rob en zijn vrouw kregen een boete omdat hun leaseauto op de De Boelelaan zou hebben gestaan, ver buiten hun vergunningsgebied. Maar daar komt hun auto nooit. '"Die rijdt alleen van Zeewolde naar Almere, voor het werk van mijn vrouw. Die auto komt de Flevopolder niet uit."
"'Ik heb zeven keer moeten mailen en bellen, ik was er maanden mee bezig. En nog werd het niet opgelost. Het lijkt alsof het systeem de baas is geworden."
Uiteindelijk bood de gemeente excuses aan. Hoe de fout heeft kunnen plaatsvinden, is nooit meer opgehelderd. "Ik heb om de scanfoto’s gevraagd, maar die konden ze niet laten zien omdat de termijn is verstreken."
In het contract tussen P1 en de gemeente komen de woorden ‘menselijke maat’ elf keer voor. Er staat in dat bezwaren zo veel mogelijk ‘informeel’ moeten worden afgehandeld. Bijvoorbeeld te bellen met de betrokken om te kijken of een vergunning na een vergissing kan worden ‘hersteld’.
Volgens de onterecht beboete mensen met wie AT5 voor dit artikel sprak, komt daar in de praktijk weinig van terecht. Zij werden niet gebeld, maar moesten zelf maandenlang contact zoeken om fouten recht te laten zetten. En zelfs dan moet er soms een rechtszaak aan te pas komen voordat onterechte boetes worden kwijtgescholden.
"P1 moet klachten effectief oplossen, dat is een afspraak met de gemeente", zegt Ramlal. "Als dat niet lukt, moet de gemeente P1 daarop aanspreken. Je kunt je afvragen of dat voldoende gebeurt."
Reactie wethouder Melanie van der Horst
“De ruimte in onze stad is beperkt en daarom vragen we parkeergeld aan mensen die hun auto willen parkeren. Uiteraard moeten we daar dan ook op controleren. Dat doet P1 voor ons en daar zijn goede afspraken over gemaakt. Er wordt nooit winst gemaakt op parkeerbonnen, we dekken hoogstens de kosten die we zelf maken voor de handhaving. In de praktijk leggen we er nog op toe.
Het is niet de bedoeling dat er zoveel mogelijk bonnen worden uitgedeeld, we hebben juist afspraken dat het percentages onterecht uitgedeelde bonnen binnen de perken moet blijven, anders moet het aantal bonnen omlaag. Daarnaast hebben we ook afspraken over de klachtenafhandeling, waarbij we aandacht hebben voor de menselijke maat. Iedereen kan bij het betalen van parkeergeld een foutje maken, bijvoorbeeld door net in een verkeerd gebied te gaan staan of door een vergunning te laat te verlengen. Ook kan het zijn dat op de foto van de scanauto nog niet duidelijk was dat iemand aan het laden en lossen was. We houden daar altijd rekening mee in de afhandeling van klachten en bezwaren. Daarom wordt ook rond de 60% van de bezwaren toegekend.
We erkennen dat de overgang naar een nieuwe contractpartner begin dit jaar leidde tot achterstanden bij het behandelen van bezwaren; deze zijn grotendeels ingelopen. We starten dit najaar met een proactieve benadering waarmee we vergunninghouders kunnen waarschuwen als er plots meerdere bonnen achter elkaar worden uitgeschreven, zodat we kunnen nagaan of er iets mis is gegaan met bijvoorbeeld het verlengen van een vergunning of het omzetten van een kenteken. Hiermee kunnen we onnodige bonnen voorkomen.”
AT5 heeft voor dit verhaal ook vragen gesteld aan P1, maar het bedrijf wil niet inhoudelijk reageren.
Heb je een (anonieme) tip, ervaring of informatie die je graag zou willen delen? Klik hier om rechtstreeks contact op te nemen met journalist Daan Kool of mail naar [email protected].