Noem het verwachtingsmanagement: de gespreksleider denkt, voorafgaand aan de bewonersavond in het Zonnehuis, dat niet alle bewonersgrieven zullen worden weggenomen. "Ik wil alleen een goed gesprek." De ruwweg honderd aanwezige Noorderlingen krijgen de ruimte om hun verdriet over de geschrapte verhuizing te uiten, alsook de zorgen over de stank en gezondheidsklachten.

Zuidwestenwind

Want veel bewoners uit Tuindorp Oostzaan en de NDSM zagen in de verhuizing van ICL Fertilizers de oplossing van hun zorgen. De zuidwestenwind, de meest voorkomende windrichting in ons land, waait de uitstoot van de fabriek naar hun buurten. Vooral Tuindorpers klagen al tijden over de lucht en gezondheidsproblemen, zoals pijn in de keel en longen.

Lang leek het erop dat ICL zou verhuiven naar de Westhaven, buiten de ring. Maar ICL zag er eerder dit jaar van af: de verhuizing valt ruim twee keer zo duur uit. Het ziet er naar uit dat de fabriek tot 2040, als de erfpacht afloopt, blijft waar die nu staat. Niet alleen loopt daarmee de toekomstige woonwijk Haven-Stad, waar tienduizenden huizen gepland staan, daarmee fikse vertraging op. Ook zal Amsterdam-Noord nog jaren last blijven houden van de fabriek.

Stank

Direct nadat Anthony Zanelli en Vincent Brugge van ICL Fertilizers hun presentatie afronden, laten bewoners hun frustratie de vrije loop. "We wonen hier nu achttien jaar en er zit totaal geen schot in de zaak", briest een dame. Myrthe Verweij, actief in Adem Vrij aan het IJ, vat het ongeduld van de buurt samen. "Wij willen weten wanneer de stank ophoudt."

Een welbespraakte man die in het jaarverslag is gedoken, maakt zich kwaad over de afgeblazen verhuizing. "Daarmee wordt de bouw van Haven-Stad vertraagd. Terwijl uw fabriek maar een jaarwinst maakt van 4,7 miljoen. 4,7 miljoen! Daar koop je net een appartementje voor in de Pontsteiger." Gelach en applaus uit de zaal.

Fabrieksdirecteur Zanelli slaat zich kranig door zijn presentatie en de vragen van de bewoners. Ja, hij is ook teleurgesteld dat de verhuizing duurder uitvalt en niet doorging. Ja, hij is zich ook bewust van het geurtje - hij vermijdt consequent het woord stank - dat zijn fabriek veroorzaakt. En ja, ICL belooft te onderzoeken welke methode het beste werkt om de overlast te verminderen. "We nemen onze verantwoordelijkheid."

Stoom afblazen

Maar voor veel buurtbewoners is de avond toch vooral de uitgelezen kans om stoom af te blazen, rechtstreeks aan het adres van de directeur. Eén bewoner gaat er met gestrekt been in. "Hoe kunnen jullie jezelf in de spiegel aankijken, dat je voor zo'n bedrijf werkt?" Zanelli reageert afgemeten: "Zonder kunstmest overlijden er jaarlijks miljoenen mensen." "Nou", schampert een man achterin de zaal, "geloof ik anders helemaal niks van."

Als het gaat over de tijdlijn van de klachten, begint het te knetteren tussen de fabrieksdirectie en de zaal. "De laatste jaren zien wij een toename in de klachten die we via de Omgevingsdienst ontvangen." Die toename hangt volgens Zanelli samen met de bouw van de woontorens op de NDSM-werf, waarna een grote groep nieuwe bewoners is gaan klagen over de fabriek.

Ongeloof onder het publiek - de problemen spelen volgens hen al decennia. "U heeft al die klachten niet serieus genomen." Ook het verweer van Zanelli over de overschreden zoutzuuruitstoot - ICL is het niet eens met de berekening van de Omgevingsdienst - komt hem her en der op hoongelach te staan.

'Geurreductie'

Toch komt de fabriek wel degelijk met een belofte: de komende maanden wordt geëxperimenteerd met methodes om de stank te verminderen - 'geurreductie' noemt Zanelli dat. "We denken daar een jaar tot anderhalf jaar nodig voor te hebben."

Het lijkt maar weinig bewoners tevreden te stellen. Ook vertegenwoordigers van de Omgevingsdienst, de GGD en de provincie worden stevig aan de tand gevoeld. Alleen een ambtenaar van de gemeente kan rekenen op bijval uit de zaal als hij zijn presentatie aftrapt: "Ik snap dat u dit allemaal ervaart als volstrekt en totaal belachelijk."

Geen enkele andere spreker kon rekenen op zo'n luid applaus.