Hoe een nieuwe gevel huiseigenaren in Nieuw-West een financiële strop oplevert

Ongeduldig, ongevoelig, koud en kil. Bewoners van de Louis Couperusbuurt hebben weinig vleiends te melden over de gemeente inzake hun conflict over de gevels. Een bewoner van de Aart van der Leeuwstraat: "De toon die tegen de bewoners is aangeslagen is echt gênant." "We moesten gelijk de boel veranderen, dat is wat ik de gemeente kwalijk neem", zegt een andere eigenaar even verderop. En een oudere buurvrouw: "Ik ben op geweest van de zenuwen."

Kluswoningen

De ruzie draait om een nieuwe pui, die twintig huishoudens in hun woning hebben laten zetten. Veruit de meeste huizen in de buurt hebben nog een grijze aluminium pui, uit 1981. "Die zijn er ingezet door de wooncorporatie", legt Yvonne Felix uit. Ze woont al tientallen jaren in Slotermeer en kreeg de kans haar huurhuis van die corporatie, Stadgenoot, te kopen.

Nieuwkomers zijn er ook in de Louis Couperusbuurt: jonge starters zien de kluswoningen van vier ton als een buitenkansje. Jeff van Goethem en zijn vriendin slenterden tijdens de lockdowns door de buurt en zagen het wel zitten. "Bij aankoop kregen we een emmertje met een rolmaat en schroeven."

Veel buurtbewoners die de ruim veertig jaar oude pui willen vervangen, kiezen voor een model met een Zaanse uitstraling: horizontale latten in het blauw of groen, en dikke, witte raamkozijnen. Buren wisselen enthousiast nummers uit van aannemers. En een vergunning? Die is volgens de eerste klussers niet nodig.

Welstand

Dat blijkt een misrekening. Veel buurten in Nieuw-West rondom de Sloterplas hebben een bijzonder welstandsniveau. Dit zijn gebieden met 'een groot belang voor het aanzien van de stad', staat in de Welstandsnota. Welstandszorg houdt zich bezig met alle bouw- en verbouwplannen. Het bijzondere welstandsniveau komt met een flink aantal regels en beperkingen; alleen voor het beschermde welstandsniveau geldt een strenger regime.

Dat grote delen van Nieuw-West zijn aangemerkt als bijzonder, is volgens fans van de wederopbouwarchitectuur volkomen terecht. "Nieuw-West is het grootste aaneengesloten modernistische woongebied in Nederland. Het is uniek", vertelt schrijver Bas Kok.

Licht, lucht en ruimte

In zijn boek Op een dag in Nieuw-West gaat Kok in op zijn eigen jeugd en de geschiedenis van het stadsdeel. "De gedachte achter de Westelijke Tuinsteden zoals Slotermeer gaat uit van De Stijl. Van alle Nederlandse bouwstromingen heet De Stijl internationaal het meeste navolging gekregen." De strakke lijnen en het gebruik van simpele en primaire kleuren, zoals kunstenaars en ontwerpers als Mondriaan en Rietveld die ook gebruikten, werden ook toegepast op de straten en huizen van Slotermeer, Geuzenveld en andere delen van Nieuw-West.

Licht, lucht en ruimte was het credo. "Dus open tuinen en geen gesloten bouwblokken", legt Kok uit. Het behoud van het ruime stratenplan en de uitstraling van de huizen is sindsdien vastgelegd door de gemeente. Kok snapt dat wel. "Met deze gerenoveerde gevels pleeg je een soort stijlbreuk. We hebben een verantwoordelijkheid richting ons erfgoed. Je zet ook geen spiegelglas in een Jugendstil-huis."

Vergunningen

Maar bewoners in de Louis Couperusbuurt hebben voor andere verbouwingen juist geen vergunning nodig gehad, vertellen ze. "Voor een uitbouw aan de achterzijde, bijvoorbeeld", vertelt huiseigenaar Mustapha Salah. "Ik heb dat nog gecheckt, maar dat hoefde dus niet." Even verderop wijst Lenie Hartkamp op het tuinhuis in haar achtertuin, duidelijk zichtbaar vanaf de straat. "Hoefde ook geen vergunning voor, zeiden ze."

Alle ervaringen en verhalen zetten de bewoners massaal op het verkeerde been. Een aantal jaren na de eerste verbouwingen, ontvangen bewoners brieven van de gemeente. Die biedt hen na een aantal maanden de keuze: óf zij laten de aluminium pui uit 1981 terugplaatsen, óf ze kiezen een ontwerp dat al is goedgekeurd en geen welstandsproblemen oplevert. Dat ontwerp, de zogeheten trendsetter, is gebaseerd op het originele gevelontwerp uit de jaren 50.

Dwangsommen tot 20.000 euro

Mustapha Salah krijgt negen maanden om een andere pui in zijn voorgevel te zetten. "Anders moet u een dwangsom betalen van 20.000 euro", schrijft een jurist van het stadsdeel. Een ander ontvangt een dwangsom van 15.000 euro. De dwangsom zou in 'redelijke verhouding' zijn tot de zwaarte van de overtreding.

Voor veel van de bewoners betekent dat ze acuut een groot geldprobleem hebben. Het spaargeld van Van Goethem en zijn vriendin is opgegaan aan de eerdere verduurzaming van hun huis. "We zijn nu flink aan het sparen. En we zijn aan het kijken wat de bank kan doen." Aanvankelijk probeerde hij nog de buurtbewoners te verenigen om zo gezamenlijk het gesprek aan te gaan met het stadsdeel. "Maar dan hoor je: we willen niet met jullie praten want jullie zijn in overtreding. Punt."

'Tuurlijk was dit dom'

Dat Van Goethem bij de aankoop van zijn kluswoning noch van Stadgenoot, noch van het stadsdeel iets heeft gehoord over het bijzondere welstandsniveau, steekt hem. "Tuurlijk, dit is dom van ons. Maar één flyertje was voldoende geweest. Ik voel me gewoon goed genaaid, laat ik het zo zeggen." Zijn buurman Salah zegt: "Ik kan geen kant op en sta met de rug tegen de muur."

Stadgenoot laat in een reactie weten dat hun makelaars goed op de hoogte zijn van het feit dat regelgeving per stadsdeel kan verschillen. "Daarom verwijzen wij kopers met vragen altijd door naar gemeentelijke instanties."

Niet alle buren geven de strijd op: mevrouw Hartkamp heeft een advocaat in de arm genomen. "Mijn man, die vorig jaar is overleden, heeft de hele verbouwing geregeld.  Wat weet ik nou van vergunningen? Die nieuwe pui wil ik niet, ik vind hem niet mooi. Ik vind dat ik niets verkeerds heb gedaan."