'Bent u voor of tegen het voorgenomen besluit over de Hoofdgroenstructuur?' Dat was de vraag van het referendum waar Amsterdammers afgelopen verkiezingen op konden stemmen. In totaal bracht 37,5 procent van de kiesgerechtigde Amsterdammers een stem uit bij het referendum. Maar of er nou echt werd begrepen waar het referendum over ging? Voor bijna een derde van het AT5-panel, waar ruim 2000 Amsterdammers een meededen, was het namelijk niet duidelijk.
In de aanloop naar het referendum kwam het al moeilijk tot stand: welke vraag zet je bovenaan het referendum? Volgens de officiële regels moeten Amsterdammers zich met een 'ja' of 'nee' uitspreken over of ze voor een plan van de raad of het college zijn. Maar als de initiatiefnemers het met zoveel dingen oneens zijn - te veel uitzonderingsgronden, de groennormen en de visie van de stad over het groen - dan wordt het lastig om dat in een beknopte vraag te omvatten.
Onduidelijkheid
Dat merkten ook de leden van het AT5-panel. Ondanks dat ruim 85 procent van de leden zich van tevoren had ingelezen, bleef het referendum voor velen onduidelijk: 30 procent vulde in dat niet helder was waar je nou precies over aan het stemmen was. En dat terwijl je ervan uit kan gaan dat deelnemers aan het AT5-panel een bovengemiddelde interesse hebben in (politieke) ontwikkelingen in de stad.
"Het was ambtenarentaal", "De vraagstelling was vaag" of "Er was geen touw aan vast te knopen", is een aantal meningen van de panelleden over de vraagstelling.
Ook voor Reinder Rustema was de vraag die bovenaan het referendum stond niet duidelijk. Het AT5-panellid en tevens initiator van petities.nl heeft daarom blanco gestemd: "De vraagstelling was moeilijk en ik heb geen tijd gehad om 25.000 woorden te lezen over de hoofdgroenstructuur."
Ook veel van de panelleden die aangaven het onderwerp wel te snappen laten weten dat het even heeft geduurd voordat zij begrepen waar het precies overging. Want waar de meesten het over eens zijn, is dat de gemeente niet genoeg informatie verschafte om echt te weten waar je je stem voor uitbracht.
'Stemformulier was een verrassing'
Borden in de stad waarop stond dat het referendum eraan kwam en een krantje met wat uitleg; de panelleden waren niet tevreden over de informatieverschaffing vanuit de gemeente en wisten soms niet eens van het referendum af. "Dat ik ineens een stemformulier in mijn envelop aantrof, verraste me bijzonder."
Ruim driekwart gaf aan dat de gemeente onvoldoende duidelijk heeft gemaakt waar je je stem op uitbracht. "Ik wist pas een week voor de verkiezingen van het referendum af en hoorde pas een dag van tevoren iets van de gemeente erover." Een ander panellid ging zelf op zoek naar informatie omdat de gemeente niets deelde. "Ik moest veel moeite doen om de informatie te vinden, maar heb erover gelezen via nieuwssite en social media."
AT5-panellid Thecla Elsenburg kwam er pas achter dat er een referendum was toen ze de enveloppe met haar stembiljet openmaakte. "Toen dacht ik: jeetje, wat moet ik in godsnaam stemmen. Ik ben gaan googelen naar informatie en uiteindelijk heb ik tegen gestemd."
Vanwege de vraagstelling of een tegenvallende hoeveelheid beschikbare informatie laten sommige panelleden weten expres blanco te hebben gestemd. "Het was voor mij compleet onduidelijk waarom ik voor of tegen zou moeten stemmen, er was gewoon te weinig informatie. Vandaar dat ik blanco heb gestemd, om niet mij stem verloren te laten gaan. Maar ik kon ook niet voor mezelf onderbouwd voor of tegen zijn."
Geschikt voor een referendum?
Met een derde van de panelleden die het referendum niet duidelijk vond, is het de vraag of de groenplannen wel een geschikt onderwerp was voor een referendum. Over die geschiktheid is er verdeeldheid onder de panelleden. Zo'n 46 procent vond van wel, maar 40 procent vond juist van niet.
"Een ja/nee-referendum werkt alleen bij duidelijke ja/nee-vragen, niet bij gecompliceerde plannen waarin goede en slechte punten staan", zo klinkt het geluid van een van de panelleden die het onderwerp niet geschikt vond. Maar sommigen vonden juist fijn dat ze hun stem konden laten horen. "Goed om Amsterdammers, met name bij gevoelig liggende kwesties, te raadplegen."
Toekomst voor referenda
Het eerste stadsbrede referendum sinds 2002 had volgens de panelleden op een aantal punten beter gekund. Toch noemt bijna 60 procent referenda een zinvol middel, mits de vraagstelling en het onderwerp passend zijn.
"In Alkmaar hielden ze een referendum over betaald parkeren in het centrum", zegt Reinder Rustema. "Je kon ja of nee antwoorden, kijk, daar kun je wat mee. Maar voor dit ingewikkelde onderwerp is het minder geschikt."
Zowel het college als de gemeenteraad gaan het referendum nog evalueren. Tijdens de raadsvergadering van 26 juni moet de gemeenteraad een beslissing nemen of het voorgenomen besluit over de groenplannen wordt ingewilligd, of dat wethouder Van Dantzig ermee terug moet naar de tekentafel. Bijna 70 procent van de panelleden vindt dat de gemeenteraad de uitkomst van het referendum moet respecteren en dus tegen de groenplannen moet stemmen.
Wil je ook meedenken over dit soort onderwerpen in de stad? Meld je dan hier aan bij het AT5-panel. Op dit moment zijn ruim 5000 Amsterdammers lid van het AT5-panel.
Verantwoording
Aan het onderzoek deden 2040 Amsterdammers mee. De enquête liep van 12 tot en met 17 juni.