Het gaat allemaal om de euro's. Dit jaar is de rijksbijdrage aan Amsterdam namelijk negen miljoen euro voor de zogeheten Landelijke Vreemdelingen Voorzieningen (LVV). Vanuit het gemeentebudget is er in 2024 11 miljoen beschikbaar, volgend jaar 13 miljoen.

Met dat geld vangt Amsterdam 500 ongedocumenteerden op. Den Haag wil vanaf januari niet meer meebetalen. Je hoeft geen expert te zijn om te berekenen dat met het wegvallen van bijna de helft van het budget de opvang een groot probleem heeft. 

Woensdagavond sprak de raad - op een initiatief van Milka Yemane, raadslid voor GroenLinks en Juliet Broersen, raadslid voor Volt - met verschillende deskundigen uit de stad, die zich bezighouden met ongedocumenteerden.

Veel deskundigen sloegen een alarmistische toon aan. "Ik ben positief van nature, maar ben zeer bezorgd over de toekomst als de LVV komt te vervallen", zei Hovingh van het Wereldhuis. Het nieuwe kabinet gaat ook de onlangs aangenomen Spreidingswet intrekken. Hovingh: "Mensen komen door het afschaffen van deze wet vanuit alle hoeken van Nederland straks naar Amsterdam."

En: "We zakken door een humanitaire ondergrens. Mensenrechten worden geschonden als kwetsbare mensen op straat komen."

Meer incidenten

Deskundigen vertellen in de stad schrijnende verhalen te horen. Zo zijn er ongedocumenteerden die lichamelijke diensten aanbieden om ergens te kunnen overnachten en wordt er de hoofdprijs betaald om op een bank of balkon te slapen.

Arja Schreij van Human Rights Initiative vreest voor meer dakloosheid als de opvang vervalt of kleiner wordt. "Er zullen meer incidenten in de publieke ruimte gebeuren. Vanaf de straat kom je niet tot een oplossing voor ongedocumenteerden."

We Are Here

In 2017, 2018 en de jaren daarna kraakte de We Are Here-groep veelvuldig panden in de stad om een dak boven het hoofd te hebben. De leden zaten vaak al jarenlang in een asielprocedure in Nederland. Opvang is volgens de deskundigen van belang om te werken aan perspectief: of het nu het verkrijgen van een verblijfsvergunning is of terugkeer naar het land van herkomst.

Een groot deel van de expertmeeting ging ook over de medische zorg voor en aan ongedocumenteerden. "Wij hebben per jaar 11.000 consulten voor mensen zonder verzekering, vaak gaat dat om ongedocumenteerden", zei Tom Matthews van Stichting Kruispost Amsterdam.

Matthews, die tevens huisarts is, zei verder: "Basis medische zorg is heel goedkoop. Iemand dialyseren kost tienduizenden euro's. Als die mensen aan de voorkant een pilletje hadden gekregen voor de bloeddruk, dan voorkom je veel."

Ongedocumenteerden kunnen geen zorgverzekering afsluiten, terwijl zei dit volgens de sprekers van vanavond vaak wel willen en ook kunnen betalen. "Mensen zijn hier vaak al heel lang en kunnen vaak niet terug. Ze hebben hier hun leven opgebouwd en willen het formaliseren, maar dat is vaak niet mogelijk. Ze leven onder de radar", zei Sam van Vliet van Docters van de Wereld.

Citypaspoort

Een oplossing zou bijvoorbeeld een zogeheten 'citypaspoort' van Amsterdam kunnen zijn, maar hierover bestaat ook twijfel. "De oplossing kan ook weer voor een probleem zorgen: als je geen city-id hebt, dan word je bijvoorbeeld geweigerd, terwijl je wel wordt toegelaten in bijvoorbeeld een ziekenhuis", zei Van Vliet. Anderen pleitten voor leefgeld voor ongedocumenteerden. "Dat is een veel goedkopere oplossing", zei Petra Schultz, van ASKV / Steunpunt Vluchtelingen.

Amsterdam schat dat er in de stad tussen de 15.000 en 30.000 ongedocumenteerden wonen en leven. "Mensen van de ngo's denken dat het aantal vele malen hoger ligt", zei een ambtenaar van de gemeente. 

Ze vervolgde: "Het is heel spannend op dit moment. In het hoofdlijnenakkoord van de partijen in Den Haag staat dat de financiering wordt afgeschaft. We zijn in gesprek over een overgangsregeling. Het zou jammer zijn als wat we in vijf jaar hebben opgebouwd verloren gaat."

Middelen 

In de raad wordt voorzichtig verkend of Amsterdam het financiële gat dan maar zelf moet dichten. Volt-raadslid Broersen vroeg aan de deskundigen of het juridisch mogelijk is de opvang te continueren als Den Haag stopt met financieren.

Ambtenaar: "Technisch zou dat kunnen, er is geen verbod op het begeleiden en opvangen van ongedocumenteerden. Als de ambitie van de gemeenteraad is om dat te continueren en er zijn middelen voor, dan kan dat worden uitgevoerd."

De komende maanden moet duidelijk worden hoe nu verder met de opvang van ongedocumenteerden in de stad, en of de raad en het college bereid zijn de portemonnee te trekken om het gat te dichten. Of tovert Den Haag nog een financieel konijn uit de hoge hoed?