Psycholoog Jop Evers had een behoorlijke aanlooptijd nodig, geeft hij toe. Maar nu, na twee jaar dubben, is zijn eigen psychologiepraktijk dan eindelijk in de lucht. "Ik liep al zolang rond met het idee om een praktijk te hebben die zich vooral op homomannen richt. Ik ben erg blij dat de eerste stap nu is gezet."

Homo's en andere queers hebben vaker te maken met psychische klachten. Jongeren die homo, lesbisch of biseksueel zijn ondernemen 4,5 keer zo vaak een zelfmoordpoging dan hun leeftijdsgenoten. Trans jongeren zelfs 10 keer zo vaak. Dat blijkt uit cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau.

Evers, zelf homo, benadrukt dat ook in de reguliere geestelijke gezondheidszorg goede zorg wordt geboden voor thema's die in de homogemeenschap spelen. Maar, denkt hij, als je allebei gay bent, kom je gewoon sneller to the point. "Je spreekt dezelfde taal, je weet welke thema's er spelen in de homogemeenschap. Het scheelt enorm als een cliënt dat niet meer hoeft uit te leggen."

Zorg voor en door queers

Psycholoog en seksuoloog Lin van der Donk rekent zichzelf ook tot de regenbooggemeenschap en heeft enige tijd een praktijk gehad op IJburg. "Tot wel 90 procent van mijn patiënten had een lhbtiq+ achtergrond." Ze hadden Van der Donk gevonden via websites als rozehulpverlener.nl. 

Want patiënten liepen bij hetero's soms tegen problemen aan, vertelt Van der Donk. Ze haalt het voorbeeld aan van een lesbisch stel. "Die waren vóór mij onder behandeling bij iemand die ze had gevraagd 'wie is nou het mannetje in de relatie?' Ik weet de context niet, maar als je op je kwetsbaarst op de bank zit bij een psycholoog zit je daar gewoon niet op te wachten."

In oktober opent Van der Donk samen met twee compagnons GGZ-kliniek Kaleidos, speciaal voor lhbtiq+'ers. Ook de meeste medewerkers horen bij die gemeenschap. "Het is geen must", benadrukt Van der Donk, "maar het helpt enorm om die eerste drempel over te komen. Een cliënt hoeft minder uit te leggen, we kennen de terminologie. Je kan direct naar de pijn."

Specialistische zorg

Gezondheidszorg die specifiek gericht is op (een deel van) de lhbtiq+ gemeenschap is niet nieuw. In 1968 opende in Amsterdam de Schorerstichting haar deuren, die zich richtte op homo's en lesbiennes. "En in de jaren 90 groeide de roze hulpverlening sterk", vertelt Jos Holweg, gepensioneerd zorgcoördinator. Holweg werkte jarenlang bij De Regenboog Groep en stichting Veilige Haven als coördinator voor queers. "Maar ik ben in 1992 begonnen in de hiv- en aidshulpverlening."

Kunnen de grotere, bestaande zorginstellingen geen behandeling bieden voor de problemen waar de doelgroep mee kampt? "Daar zit het probleem niet", legt Holweg uit. "Soms wordt er bij de reguliere zorg niet gevraagd naar iemands seksualiteit of genderidentiteit. Terwijl als iemand kampt met bijvoorbeeld een laag zelfbeeld, schaamte of verslavingsproblemen, het heel belangrijk is om te weten hoe iemand de eigen seksualiteit of gender beleeft. Er zijn instellingen die pas na een jaar erachter komen dat een man homo is. Dan doe je dus iets fout want dat is heel relevant voor de problemen die iemand ervaart."

Sensitiviteit

Net als Holweg benadrukt ook psychiater Cobie Groenendijk dat het juist voor mensen uit de Regenbooggemeenschap belangrijk is dat de hulpverlener zich kan inleven in de situatie van de cliënt. "Veiligheid is heel belangrijk voor deze groep. Daarom is er grote behoefte naar een hulpverlener die iets weet van jouw belevingswereld en thema's."

Internationaal onderzoek onderstreept dat lhbtiq+'ers vooral zorg die, zoals Groenendijk dat noemt, 'sensitief' is. "Dus: je goed begrijpen, je veilig doen voelen en je op je gemak stellen. Matching is daarom heel belangrijk. Het gaat om die klik." 

Patiënten stellen die sensitiviteit nog wel het meest op prijs. Zo'n driekwart van de regenboogdoelgroep vindt een sensitieve behandelaar essentieel, blijkt uit Nederlands onderzoek. Dat de zorgprofessional zelf ook tot de groep behoort, blijkt minder belangrijk: iets meer dan de helft vindt dat geen prioriteit.

Andere achtergrond, andere thema's

Bij queers met een zogeheten biculturele achtergrond is die klik nog belangrijker, vertelt Nassiri Belaraj. "Ik werk bij De Regenboog Groep en heb ook een eigen stichting, Pink Marrakech. Ik ben zelf gay en Marokkaans en zie waar veel jongeren mee worstelen." Veel van de roze zorg, vindt Belaraj, is gericht op witte homomannen. "Met alle respect: een witte psycholoog zal niet alle context en problemen begrijpen van een Marokkaanse jongen die in de kast zit. De taboesfeer en de schaamtecultuur. Het is belangrijk dat een hulpverlener dat echt begrijpt en voelt."

Meer biculturele hulp is volgens Belaraj hard nodig. "Ik ben zelf ook van enorm ver gekomen, ik weet hoe zwaar het kan zijn. Dat zeg ik ook in die gesprekken, dat maakt het geloofwaardiger." Dat er meer klinieken komen, vindt hij te prijzen, maar: "Het risico is dat het aanbod erg versnipperd raakt. Daardoor kan het soms lang duren voordat iemand bij de juiste hulpverlener terecht komt. Soms zie ik een casus en denk ik: hoeveel personen hebben hier tussen gezeten?"

Drempelverlagend

Welzijnsorganisatie Veilige Haven helpt lhbtiq+'ers met een zorgvraag snel bij de juiste zorgorganisatie terecht komt. "Wij richten ons op biculturele jongeren en personen van kleur", vertelt coördinator Aziz Hamdi. "We laten mensen kiezen welke hulpverlener ze willen. We hebben mensen van verschillende culturele achtergronden hier werken. Voordeel daarvan is dat het heel drempelverlagend werkt."

Steeds vaker merkt Hamdi dat medewerkers van grotere zorginstanties bij Veilige Haven aankloppen als ze op maat gesneden zorg willen voor iemand met biculturele achtergrond. "Een heel fijne ontwikkeling. Want juist bij onze doelgroep is het zo belangrijk dat iemand écht begrijpt wat ze meemaken."