Wie ben ik? Waar kom ik vandaan? Prangende vragen waar veel (jonge) Amsterdammers met een biculturele achtergrond mee rondlopen. Het zijn ook vragen waar Marysol van het AT5 jongerenprogramma Wij Zijn Amsterdam mee worstelt. Ze wil weten in hoeverre ze zich nog verbonden voelt met haar Indische Roots. Voor antwoorden zocht ze contact met het Tropenmuseum en ging in gesprek met haar vader.
Mijn achternaam is iets typisch Indisch dat ik altijd bij me zal dragen, al klinkt da Graça Portugees. De Portugezen zaten voor de Nederlanders al in Indonesië. Dit soort mengelmoesjes van etniciteiten kwamen veel voor in de koloniale tijd en zelf ben ik hier dus ook een voorbeeld van. Eigenlijk staat mijn naam al symbool voor de complexiteit van mijn zoektocht naar wie ik ben.
'Vermengd bloed'
Drie generaties geleden kwam mijn opa met zijn ouders, broers en zussen uit Indonesië per boot naar Nederland toe. Ze waren niet meer welkom in Indonesië. Ze hadden namelijk vermengd bloed en mijn overgrootvader vocht samen met de Nederlanders in het Koninklijk Nederlands-Indisch leger tegen de Indonesiërs.
Dat vermengde bloed maakt het ingewikkeld om te weten 'wie je bent'. Als je het hebt over een Indonesiër, dan bedoel je de oorspronkelijke Indonesische bevolking. Deze mensen hebben geen Europees bloed. Een Indische Nederlander kan je dus geen Indonesiër noemen. Indisch is een soort parapluterm voor de Nederlanders die uit Nederlands-Indië komen. Tot slot heb je ''Indo'' wat een afkorting is voor het woord Indo-Europeaan en deze term wordt gebruikt voor mensen die tot de Indo-Europese en Euro-Aziatische (meng)volkeren behoren. De verschillende benamingen voor iemand met roots uit Indonesië liggen erg gevoelig en het is daarom belangrijk dat er onderscheid wordt gemaakt.
Indisch zwijgen
Hoe ik mezelf noem of mag noemen is één ding, maar wie ik ben en welke geschiedenis daarbij hoort is misschien nog wel moeilijker te beantwoorden. Het is bovendien een vraag waar veel Indische mensen mee zitten. Er wordt namelijk niet over gepraat. Generaties lang zijn er in families als de mijne trauma's doorgegeven. Praten over de geschiedenis en je identiteit was taboe. Ik, vierde generatie in Nederland, wil dat 'Indisch zwijgen' doorbreken. Maar waar komt het eigenlijk vandaan?
Mijn opa uit Indonesië en mijn oma uit Curaçao - ja, ik ben een koloniaal kindje
Volgens museumdocent Emilio Kertokarijo (Javaans-Surinaams) van het Tropenmuseum is het koloniale verleden een object van collectieve schaamte geworden dat van generatie op generatie is doorgegeven. Je voelt je niet geaccepteerd in Nederland, want je bent 'te zwart'. Je voelt je niet welkom in het land van herkomst, want je hebt Europees bloed. Conclusie: je bent voor niemand goed genoeg.
"De pijn ligt zo diep voor de eerste generatie, dat moeten we niet onderschatten, want al lang voor de oorlog zat het niet goed'', vertelt Kertokarijo. Als gevolg daarvan werden thuis veel onderwerpen onder het tapijt geschoven en mocht nergens echt over worden gepraat. Het idee erachter was dat je je kinderen niet met jouw trauma wilde opzadelen. Het jammerlijke resultaat: een transgenerationeel trauma, waarbij de kinderen en kleinkinderen het onverwerkte verleden van hun voorouders overerven.
Ik wist als kind al dat ik er niet typisch 'Nederlands' uitzag. En ook dat de mensen om me heen dat zagen. Dat ben ik ook niet, maar ik voel met gek genoeg wel zo. Vergis je niet, ik ben trots op mijn afkomst: mijn opa uit Indonesië en mijn oma uit Curaçao - ja, ik ben een koloniaal kindje. Maar voel ik nu echt dat ik 'daar vandaan kom'?
Dat ik in mijn opvoeding niet veel Indische elementen heb meegekregen vind ik erg jammer. Soms vraag ik me af of ik me meer verbonden zou voelen als ik bijvoorbeeld de taal (Bahasa) zou spreken. Een logisch gevolg van de achtergrond van mijn vader, vindt hij: "Ik ben half Antilliaans en half Indisch, ben Nederlands opgevoed en je moeder is Nederlands. Ook ik heb met mijn identiteit geworsteld maar heb me toch altijd meer Indo gevoeld dan Anti, maar blijkbaar toch te weinig om dat gedeelte aan jou door te geven", schrijft hij me als ik hem mijn vragen voorleg.
Het zat weinig in mijn opvoeding en het zat bijna helemaal niet in mijn educatie. Op school heb ik weinig tot niks geleerd over de koloniale geschiedenis, mijn voorgeschiedenis. Ik miste erkenning van de gebeurtenissen uit die tijd.
Geschiedenis delen
Als ik me meer verbonden wil voelen met mijn cultuur, moet ik die misschien meer tot uiting brengen: de kleding dragen, de taal spreken, het eten maken. Wanneer voel ik me Indisch? Als ik Indisch eet. Cultuur gaat volgens mij ook door de mond. En niet alleen via eten, maar ook met woorden. Als ik praat met gelijkgestemden: mensen die zonder al teveel woorden begrijpen wat ik bedoel omdat we een geschiedenis met elkaar delen. "Dit snappen alleen jij en ik '', dat gevoel.
Je weet dan allebei hoe het is om jouw cultuur weinig tot niet mee te krijgen vanuit huis. Maar vroeg of laat kom je toch met vragen te zitten die door dat 'Indisch zwijgen' lange tijd onbeantwoord zijn gebleven. ''We merken dat er onder jongeren veel animo is voor de tentoonstelling over de koloniale erfenissen", zegt Emilio Kertokarijo. "Als je vanuit je familie je geschiedenis niet meekrijgt ga je je vragen ergens anders zoeken. Op school, bij vrienden en ook in musea."
Ik wil worden erkend, door andere mensen maar ook door mijzelf
Maar zelfs daar komt volgens Kertokarijo niet één antwoord uit rollen voor mijn zoektocht. "Jij haalt misschien heel andere dingen uit deze tentoonstelling dan ik. De vraag is wat jij ermee doet." Wat houd ik hier dan aan over?
Het Indisch bloed stroomt door mijn aderen. Ik wil erkend worden. Door andere mensen, maar ook door mijzelf. Maar ik voel dat ik eerst moet weten hoe de vork in de steel zit om mezelf te begrijpen. Die zoektocht eindigt niet hier en dus blijf ik praten met mensen met wie ik een gedeelde geschiedenis heb.
De koloniale geschiedenis, alles wat er gebeurd is en de niet te ontkennen rol die Nederland daarin had is echt niet iets om over te zwijgen. Daarover moeten we blijven praten, want het moet gehoord, gevoeld en begrepen worden.
Wat is Wij Zijn Amsterdam?
In Wij Zijn Amsterdam maken we verhalen uit de buurt die zijn gemaakt en bedacht door jonge Amsterdammers tussen de 18 en 28 jaar. Zij hebben zich opgegeven om mee te doen aan dit project en door hun ogen willen we laten zien wat er allemaal speelt in de stad, in hun buurt of wijk. Dit doen ze onder begeleiding van professionals van AT5 en elke zaterdag publiceren we een nieuw buurtverhaal. Heb jij misschien een tip of een idee? Mail naar: [email protected]
Kijk hier welke buurtverhalen we eerder hebben gemaakt met Wij Zijn Amsterdam.